We leven weer in 1900
Afgelopen dinsdag 9 oktober was ik aanwezig bij de boekpresentatie en het debat ‘in het oog van de orkaan’. De locatie was de Brabanthallen in Den Bosch. Het eerste wat me opvalt zodra ik door de deur loop zijn de twee enorme elektrische raceauto’s. Om me heen zijn vooral serieuze mannen in pak. Ik voel me toch een beetje uit de toon vallen in mijn leren jack en slordige spijkerbroek. Nadat ik mijn toegangsbewijs bij de balie heb gekregen ga ik opzoek naar het energietheater. Onderweg kom ik vele kraampjes tegen met daarin blije mensen die heel graag hun oplossing willen presenteren voor een duurzame toekomst. Hier bij de energievakbeurs lijken de plannen van morgen vandaag al gerealiseerd. Optimisme heerst. Ik kom voor de boekpresentatie van Jan Rotmans’ nieuwe boek ‘iIn het oog van de orkaan’. Het energietheater is een klein podium in het midden van een grote hal. Het wordt omringd door verschillende kraampjes en activiteiten. Ik neem plaats op een van de stoelen voor het podium en wacht tot de presentatie begint.
Het boek
Na een korte introductie begint Rotmans zijn verhaal. Het doel van zijn boek is een bijdrage leveren aan de bewustwording dat onze samenleving zich op een kantelpunt bevindt. Wij staan op dit moment als het ware in het oog van de orkaan. In het oog is het namelijk windstil en onbewolkt maar daarbuiten raast de storm. Het is een kwestie van tijd totdat de energiecrisis ons allemaal inhaalt. Er moet radicale verandering plaatsvinden om ervoor te zorgen dat onze maatschappij kan voortbestaan. Volgens Rotmans gaat het om het doorbreken van schotten. In vele werkvelden zijn mensen bezig met duurzame initiatieven, het contact tussen de werkvelden is vaak matig tot slecht. Hierdoor lijkt het soms alsof er weinig gebeurt, slechts kleine activiteiten hier en daar. Daarom moeten er verbindingen worden gemaakt. Dit maakt de beweging groter en versnelt de duurzame opmars.
Praktijkvoorbeeld
Zo geeft Rotmans samen met Peter van Dommele tijdens het debat een voorbeeld. Peter van Dommele is een ondernemer. Met zijn bedrijf Sublean werkt hij aan het duurzaam maken van verschillende oppervlaktes. Zo werkt Sublean aan gevels die constant reageren op hun omgeving. Het systeem draait zonnepanelen voor als de zon schijnt. Bij regen neemt een ander oppervlak het over dat het water afvoert naar een grijswatersysteem. Als zorgverzekeringen zouden investeren in de introductie van dit systeem bij ziekenhuizen, worden deze volgens Rotmans ‘groener’. Als tegenprestatie verzekeren alle patiënten van dat ziekenhuis zich bij de desbetreffende zorgverzekering. Dit is een goed voorbeeld van hoe je verschillende markten -namelijk de zorg en de bouwsector - zou kunnen combineren.
Kernwaarden
Rotmans benadrukt ook dat wij van onze kernwaarden als mens zijn afgedreven. Hij zegt dat hij vooruit wil naar vroeger. We moeten een nieuwe samenleving creëren waarin wij duurzaam omgaan met onze leefomgeving, met kernwaarden van vroeger. Hij geeft een mooi persoonlijk voorbeeld: Jaren terug is hij tijdens een bergafdaling met de fiets ten val gekomen waarbij hij alle botten in zijn gezicht heeft gebroken. Tijdens zijn genezingsproces viel het hem op dat hij voor de meeste artsen meer een ‘interessante casus’ was dan een patiënt. Zorg zou een element van liefde moeten bevatten en aandacht voor de patiënt. Een efficiënte mentaliteit in de zorg is erg vervelend voor veel patiënten.
Het debat
Tijdens het debat zijn verschillende experts uit het veld aanwezig. Er ontstaat een interessant gesprek over de rol van de overheid. Rotmans stelt dat het Nederlandse poldermodel problematisch is. De overheid is bang om te rechts of te links te zijn. Deze beleidsvorm kan effectief zijn in rustige tijden, maar in tijden van crisis hebben we een daadkrachtige regering nodig. Johan Schot, Hoogleraar Transitiekunde aan de TU/e zegt dan ook: ‘Politiek moet het sluitstuk zijn. Zodra er genoeg mensen meedoen aan de duurzame beweging volgt de overheid vanzelf.’ Hoewel er een aantal interessante gespreken volgen over bijvoorbeeld de zorg, duurzaam ondernemen en de politiek, zijn de experts het vrij snel met elkaar eens. Ik vind het daarom jammer dat er niemand is uitgenodigd die een duidelijk andere mening heeft over dit onderwerp, iemand die een debat kan laten oplaaien en in staat is om anderen het vuur aan de schenen te leggen. Hoewel het ‘debat’ erg leerzaam is, vind ik het meer een gesprek.
Tot slot
Het eindwoord van Rotmans benadrukt de urgentie van het probleem. De crisis is reëel. In de toekomst krijgen we te maken met nog grotere crisissen, zoals de grondstoffencrisis. We denken dat we toekomstbestendig zijn, maar als de wereld om ons heen radicaal verandert staan we met lege handen. Er is urgentie voor systeemvernieuwing. Ook Johan Schot benadrukt dit. We zouden naïef zijn als we denken dat grote crisissen niet van deze tijd zijn. In het begin van de twintigste eeuw waren er veel mensen die dachten dat oorlogen niet meer zouden plaatsvinden, er was namelijk een te groot economisch belang tussen landen om te gaan vechten. Toch werd de twintigste eeuw de bloedigste ooit. De context is natuurlijk anders maar opnieuw staanwe voor een open toekomst waarin de samenleving - of we nou willen of niet - op het punt staat drastisch te veranderen. Rotmans: ‘We leven weer in 1900, we moeten niet dezelfde fouten maken.’
2012-10-11
Ivo Schot (22) studeerde aan de Fontys Rockacademie als popmuzikant. Naast muziek is Ivo erg geïnteresseerd in duurzaamheid en maatschappij geschiedenis. Met plezier schrijft hij regelmatig columns over dit onderwerp.
Transitions to Sustainable Development
This recent study, published by Routledge, presents and combines three perspectives on transitions to a sustainable society: complexity theory, inn
go to book page >